Wat is passief bouwen?
Een gebouw dat volgens de passiefhuisstandaard is gebouwd moet beantwoorden aan een aantal criteria: een zeer laag energieverbruik voor verwarmen en koelen (≤ 15 kWh/m²), een hoge luchtdichtheid (≤ 0,60 ACH) en een groot zomercomfort (≤ 5% van de tijd > 25°C). Tegelijkertijd moet de buitenschil erg performant zijn (strenge eisen aan U-waarden) en moeten de bouwknopen en uitvoeringsdetails goedgekeurd zijn volgens de voorschriften van het passiefhuisplatform (nu PIXII).
In tegenstelling tot het E-peil en de BEN-norm (bijna energie neutraal) is er bij de passiefhuisstandaard een erg praktische kant, met name de meetbaarheid van wat er vooraf werd berekend en diende in orde te zijn, meer bepaald het duidelijk begrensd energieverbruik en het zomercomfort. En dat is meteen het voordeel van het concept van passief bouwen tegenover de meer theoretische benadering van het E-peil en de BEN-norm. Er is weliswaar een duidelijk verband tussen een laag E-peil en een laag energieverbruik, maar de marge tussen theorie en praktijk is soms een grijze zone.
Resultaat bij passief kantoor Q-BUS Architectenbureau
De cijfers spreken voor zich: het energieverbruik is spectaculair laag, want met 4 kWh/m² voor verwarmen en koelen is dit maar een fractie van wat er toegelaten zou zijn om te spreken van een passief gebouw. En de gemeten luchtdichtheid is met 0,21 ACH bijna drie keer beter dan wat vereist wordt in de passiefhuisstandaard.
Maar het meest opvallende is toch wel het zomercomfort: alhoewel er in principe 5% van de tijd een overschrijding zou mogen zijn, is er in ons kantoor geen enkele dag dat de binnentemperatuur boven 25°C komt, zelfs niet tijdens de hittegolven van de voorbije jaren met buitentemperaturen boven 35°C. En we hebben niet eens airco…
Ons kantoor heeft een netto bruikbare oppervlakte van 600 m², verdeeld over drie bouwlagen. We spreken bijgevolg over een oppervlakte die vier keer groter is dan een gemiddelde hedendaagse woning. Maar ook over een gebouw met ruim 20 computers, meer dan 30 beeldschermen, drie grote printers, allerlei randapparatuur en zelfs een keuken met koelkasten en ovens. Toch is onze totale maandelijkse energiefactuur voor al die toestellen inclusief verlichting, verwarmen, koelen en intensief mechanisch ventileren niet hoger dan 300 € of 0,5 €/m². Het energieverbruik voor verwarmen en koelen vertegenwoordigt slechts 11% daarvan. Er zijn dagen in de winter dat we zelfs geen verwarming nodig hebben: een beetje winterzon en de mensen in het gebouw zijn soms al voldoende om de temperatuur op peil te houden.
Maar het zomercomfort vinden we zeker zo belangrijk, want dat is de grootste uitdaging in hedendaagse goed geïsoleerde en luchtdichte gebouwen. We hebben de proef op de som genomen en het elektrisch verbruik van onze passieve koeling laten meten: met 1,62 € energieverbruik per dag houden we ons hele gebouw in de zomer aangenaam koel. En daar genieten dan 15 teamleden en alle bezoekers van.
Hoe hebben we dit bereikt?
Bij het ontwerp en de uitvoering is heel strikt omgegaan met de principes van passiefbouw. Zo is het ontwerp na een thermodynamische simulatie zelfs bijgestuurd om bijvoorbeeld het zomercomfort te garanderen zonder gebruik te moeten maken van actieve koeling.
Ons kantoor is niet passief “gemaakt“ maar passief “ontworpen”. Een van de belangrijkste ontwerpbeslissingen was om het gebouw te verwarmen en te koelen met betonkernactivering, gebruik makend van geothermie: we halen de warmte en koelte 85m diep uit de grond. In de winter verwarmen we met een water-water-warmtepomp, in de zomer sturen we water van ± 14 à 16°C (temperatuur van de ondergrond) doorheen onze betonnen constructie. We gebruiken het gebouw op die wijze als een reusachtige radiator voor warmte en koelte. Het binnenklimaat is daardoor het hele jaar door erg aangenaam, zonder bijvoorbeeld de typische koude luchtstromen van airco in de zomer.
We hebben extra geïnvesteerd in de buitenschil tegenover wat er wettelijk verplicht was. Er is geen enkele koude brug, ook niet een klein beetje, en dat is hét grote verschil tussen passiefbouw en energiezuinig bouwen. Want in het E-peil verhaal zijn er hier en daar kleine afwijkingen toegelaten, maar bij passiefbouw moeten alle details in orde zijn, zelfs de moeilijkste. En daar is een architect met kennis van zaken onontbeerlijk.
Ons gebouw staat volledig op isolatie. De ondergrondse delen raken nergens de koude buitenomgeving, zelfs niet de liftput of de funderingen. En dat concept is volledig doorgetrokken tot en met het dak.
Wat kost dit?
Uiteraard is hier een prijskaartje aan verbonden. Maar dat situeert zich in de initiële investering, met name in de ontwerp- en bouwkost. De echte kost van een gebouw moet ruimer bekeken worden, namelijk wat kost het om een gebouw te hebben en te gebruiken, de zogenaamde “total cost of ownership”. Dat we als architect en eigenaar/financierder zelf gekozen hebben voor een passief gebouw geeft aan dat we dit een verstandige beslissing vinden. En dat is ze ook.
Uit gedetailleerde berekeningen blijkt dat we de initiële meerkost van ongeveer 10% al na 9 jaar terugverdiend hebben, in vergelijking met de bouw- en uitbatingskost van een gemiddeld hedendaags kantoorgebouw met ongeveer dezelfde oppervlakte. Een deel daarvan is toe te schrijven aan vijf jaar vrijstelling van kadastraal inkomen (omwille van het lage E-peil). Een ander deel heeft betrekking op de effectieve energiebesparing en ook de lagere onderhoudskost van de installatie. Dat zijn meetbare dingen.
Als we echter ook nog rekening zouden houden met de positieve invloed van het aangename en gezonde binnenklimaat op de prestaties van de gebruikers, dan verkort de terugverdientijd aanzienlijk. Dit is moeilijker meetbaar en de resultaten van studies op dat vlak lopen een beetje uiteen. Men spreekt van 10% tot 15% rendementsverbetering. Dat lijkt veel en misschien is dit te interpreteren met een korreltje zout.
Maar zelfs als we rekening houden met slechts 0,25% rendementsverbetering of 40 keer minder dan bepaalde studies beweren, dan is het effect op de terugverdientijd van de investering substantieel. Stel immers dat we slechts rekening houden met rendementsverbetering van niet 10%, maar 1% en dat enkel tijdens de drie warmste maanden van het jaar, toegepast op 15 teamleden die niet zitten te puffen en geen last hebben van koude tocht van airco, dan spreken we op basis van de loonkost over ongeveer 25% verkorting van de terugverdientijd. Het is dan niet 9 jaar maar minder dan 7 jaar. Alles daarna is winst. Het aangename binnenklimaat is er reeds vanaf dag 1.
Er is nog veel meer te vertellen…
Energiezuinig en eventueel passief bouwen is niet samen te vatten in enkele paragrafen. Verstandig, ecologisch en duurzaam bouwen gaat veel verder dan bijvoorbeeld BEN of passief bouwen alleen. Er zijn nog andere maatschappelijke aspecten en evoluties zoals bijvoorbeeld de toepassing van circulaire principes.
Bel ons of stuur een mailtje voor meer informatie over energiezuinig bouwen of over bovenvermelde cijfers en berekeningen. We maken graag tijd voor u. Een eerste gesprek is gratis en vrijblijvend.
